VAK’AYA DAYALI ÖĞRETİM PROGRAMININ ETKİLİLİĞİ EFFECTIVENESS OF CASE BASED CURRICULUM Suzan Beyza KAPTI Hacettepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı İçin Öngördüğü Doktora Tezi olarak hazırlanmıştır. 2014 Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü'ne, Suzan Beyza KAPTI’nın hazırladığı “Vak’aya Dayalı Öğretim Programının Etkililiği” başlıklı bu çalışma jürimiz tarafından Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı'nda Doktora Tezi olarak kabul edilmiştir. Başkan Prof. Dr. Fatma HAZIR BIKMAZ Üye (Danışman) Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU Üye Prof.Dr. Selahattin GELBAL Üye Doç. Dr. Sevgi TURAN Üye Yrd. Doç. Dr. Canay DEMİRHAN İŞCAN ONAY Bu tez Hacettepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri uyarınca yukarıdaki jüri üyeleri tarafından ..... / ..... / ........ tarihinde uygun görülmüş ve Enstitü Yönetim Kurulunca ..... / ..... / ......... tarihinde kabul edilmiştir. Prof. Dr. Berrin AKMAN Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü ii VAK’AYA DAYALI ÖĞRETİM PROGRAMININ ETKİLİLİĞİ Suzan Beyza KAPTI ÖZ Bu araştırmanın amacı vak’aya dayalı öğretim programının etkili olup olmadığını ve vak’aya dayalı öğrenmeye ilişkin öğretim elemanı ve öğrencilerin görüşlerini belirlemektir. Araştırma Polis Meslek Hukuku 1 dersini alan Polis Akademisi ikinci sınıf öğrencileri (deney1=33, deney2=36, kontrol=34) ile yapılmıştır. Çalışmada nicel ve nitel araştırma yöntemleri birlikte kullanılmıştır. Nicel veri toplama araçları olarak öğrencilerin hedeflerle tutarlı öğrenme düzeylerini belirlemeye yönelik olarak hazırlanan erişi testi, izleme testleri, öz ve akran değerlendirme formu kullanılmış ve verilerin analizinde Kovaryans Analizi (ANCOVA), tekrarlı ölçümler için ANOVA ve Pearson Korelasyon tekniği kullanılmıştır. Nitel veriler ise öğrencilerle ve öğretim elemanıyla yapılan görüşmelerle toplanmış ve elde edilen verilerin analizinde içerik analizi ve betimsel analiz birlikte kullanılmıştır. Araştırma kapsamında vak’aya dayalı geliştirilen öğretim programı; ünite konularının sunuş yoluyla öğretim stratejisi işe koşularak işlenilmesinden sonra vak’aların kullanılması yoluyla ders işlenişinin tasarlanmasını içeren VDÖ1 tekniği ve ünite konularının herhangi bir yöntemle işlenmeden, öğrencilerin doğrudan vak’alar üzerinden bilgiye ulaşmalarının sağlanması şeklinde ders işlenişinin tasarlanmasını içeren VDÖ2 tekniği ile iki farklı deney grubunda uygulanmıştır. Araştırma sonucunda vak’aya dayalı geliştirilen öğretim programının iki farklı teknikle işe koşulduğu her iki deney grubunda ve kontrol grubunda yer alan öğrencilerin öğrenme düzeyleri arasında gerek öğrencilerin toplam öğrenme düzeyleri gerekse bilgi, kavrama, analiz ve değerlendirme basamağındaki öğrenme düzeylerinde deney grupları lehine anlamlı farklılık olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak iki deney grubu arasında anlamlı bir fark gözlenmemiştir. Vak’aya dayalı öğretim programının uygulanmasına ilişkin yapılan görüşmelerde öğretim elemanı ve her iki deney grubunda yer alan öğrenciler genel olarak; vak’aya dayalı öğrenmenin (VDÖ) gerçek yaşamla ilişki kurduğu ve bu şekilde iii öğrencilerin ilgi ve meraklarını arttırdığı, öğrenmeyi kolaylaştırdığı, bilginin somutlaşmasını ve kalıcılığını sağladığı, öğrencinin derse katılımını arttırdığı, kuramla uygulamayı birleştirme fırsatı sunduğu, öğrencileri eksikliklerinin farkına vararak araştırmaya sevk ettiği ve onları mesleğe hazırladığını ifade etmişlerdir. Öğretim elemanı ve öğrenciler ayrıca, VDÖ’nün bilişsel becerileri, duyuşsal özellikleri ve sosyal becerileri geliştirmede olumlu katkıları olduğu yönünde görüş belirtmişlerdir. Anahtar sözcükler: Vak’aya dayalı öğrenme, vak’aya dayalı öğrenme teknikleri, vak’aya dayalı öğretim programı, polis meslek hukuku Danışman: Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU, Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı iv EFFECTIVENESS OF CASE BASED CURRICULUM Suzan Beyza KAPTI ABSTRACT The purpose of this study is to investigate the effectiveness of case-based curriculum as well as identifying the views of instructors’ and students’ on case- based learning approach. Police Academy senior students who registered for the Police Vocational Law I course (experimental 1: 33, experimental 2: 36, control: 34) took part in this study. The research used both qualitative and quantitative methods. Summative test, formative tests, and self and peer evaluation forms were developed in order to specify students’ achievement through curriculum objectives and used to derive quantitative data. The quantitative data was analyzed by statistical procedures such as Covariance Analysis (ANCOVA) and ANOVA for repeated measures and Pearson Correlation methods. The qualitative data was derived by instructor and student interviews and the derived data was administered by both content and descriptive analysis. A case-based curriculum was developed and implemented in two different experimental group with two different techniques as CBL1 and CBL2. In CBL1, the instructor first presented the content of the unit and then use the cases. In CBL2, the instructor directly started with the cases without presenting any content. So, in CBL2 the students were expected to gain learning objectives through the CBL cases directly. The research findings revealed that there was a statistically significant difference on students’ total achievement level as well as students’ learning levels on knowledge, comprehension, analysis, and evaluation between experimental and control groups in favor of both experimental groups. The quantitative results apparently showed that experimental groups performed better than control groups but no significant difference was recorded between two experimental groups. The interview data derived from both instructor and students indicate that CBL interacts with the real life and this enhances students’ interests and curiosity on course subjects, facilitates learning process, concretizes knowledge consistently, v increased students’ involvement, provides opportunity to combine both theory and practice, lead students research by making them aware of their deficiencies, and finally prepares them for the profession. In addition, instructors and students stated that CBL was effective for improving students’ cognitive skills, affective characteristics and social skills. Keywords: Case based learning, case based learning techniques, case based curriculum, police vocational law Advisor: Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU, Hacettepe University, Department of Educational Science, Division of Curriculum and Instraction vi ETİK BEYANNAMESİ Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalışmasında,  tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi,  görsel, işitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu,  başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu,  atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi,  kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı,  ve bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversitede veya başka bir üniversitede başka bir tez çalışması olarak sunmadığımı beyan ederim. İmza Suzan Beyza KAPTI vii TEŞEKKÜR Akademik hayatımın en önemli dönüm noktası olan bu tezin hazırlanma sürecinde emeği geçen ve bana destek olan herkese teşekkürü bir borç bilirim. Özellikle, doktora çalışmalarına başladığım zamandan beri her zaman kendisini bu yolda bir rehber olarak gördüğüm, alandaki uzmanlık bilgisiyle devamlı olarak aydınlandığım, eğitim felsefemi onun ufuklarıyla şekillendirdiğim saygıdeğer tez danışmanı hocam Sayın Prof. Dr. Nuray SENEMOĞLU’na sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca tez yazım ve savunma sürecinde bana bilgi ve donanımlarıyla devamlı destek olan ve yol gösteren saygıdeğer tez hocalarım Prof. Dr. Fatma HAZIR BIKMAZ, Prof.Dr. Selahattin GELBAL, Doç. Dr. Sevgi TURAN ve Yrd. Doç. Dr. Canay DEMİRHAN İŞCAN’a şükranlarımı sunarım. Bunun yanında, doktoraya başladığımda tanıştığım, birlik olup bütün zorlukları beraber aştığım, ortak çalışmalarımızla akademik yolculuğumu daha zevkli hale getiren canım arkadaşım Dr. Dilek İLHAN BEYAZTAŞ’a teşekkürlerimi sunarım. Özellikle tez yazım sürecinde bana her türlü yardımı esirgemeyen ve çalışmalarımda her zaman bana destek olan Hacettepe Üniversitesi Eğitim- Öğretim Planlamacıları arkadaşlarım Dr. Nagihan BOZTUNÇ ÖZTÜRK, Leyla YILMAZ FINDIK, Eren Halil ÖZBERK ve Araştırma Görevlisi arkadaşlarım Funda UYSAL ve Sultan DEMİRCAN’a çok teşekkür ederim. Benim tüm yoğunluğumu hiçbir zaman sorun yapmayarak her zaman bana destek olan biricik aileme, eşime ve çocuklarım Eren ve Büşra’ya da sonsuz teşekkürler! Son olarak, doktora çalışmaları süresinde her türlü idari işlemleri gerçekleştiren Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü çalışanlarına, bu çalışmanın deneysel araştırma bölümünde katkı sağlayan PA Güvenlik Bilimleri Fakültesi yetkilileri ve öğretim üyelerine ve çalışmaya maddi destek sağlayan Hacettepe Üniversitesi Bilimsel Araştırma Programı’na (BAP) teşekkür ederim. . viii İÇİNDEKİLER ETİK BEYANNAMESİ ........................................................................................... vii TEŞEKKÜR .......................................................................................................... viii İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... ix TABLOLAR DİZİNİ ................................................................................................ xii ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................. xiv SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ................................................................ xiv 1. GİRİŞ ……………... ............................................................................................. 1 1.1. Problem Durumu ........................................................................................... 1 1.2. Araştırmanın Amacı ve Önemi ...................................................................... 6 1.3. Problem Cümlesi: ......................................................................................... 8 1.3.1. Alt Problemler: ........................................................................................ 8 1.4. Sayıltılar: ..................................................................................................... 10 1.5. Sınırlılıklar: .................................................................................................. 10 1.6. Tanımlar:..................................................................................................... 10 1.7. Araştırmanın Kuramsal Temeli ................................................................... 12 1.7.1. Vak’aya Dayalı Öğrenme (VDÖ) .......................................................... 12 1.7.2. Farklı VDÖ Uygulamaları ..................................................................... 14 1.7.3. VDÖ’de Kazandırılan Özellikler ............................................................ 20 1.7.4. VDÖ’nün Olumlu ve Olumsuz Yönleri .................................................. 29 1.7.5. VDÖ ve PDÖ Farkı ............................................................................... 31 2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR .................................................................................... 34 2.1. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar .............................................................. 34 2.2.Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar .................................................................. 48 3. YÖNTEM ........................................................................................................... 53 3.1. Araştırmanın Deseni ................................................................................... 53 3.2. Çalışma Grubu ........................................................................................... 53 3.3. Veri Toplama Araçları ................................................................................. 54 3.3.1. Erişi Testi ............................................................................................. 55 3.3.2. İzleme Testleri ...................................................................................... 56 3.3.3. Öz ve Akran Değerlendirme Formu ...................................................... 57 3.3.4. Öğretim Elemanı ve Öğrenci Görüşme Formları .................................. 57 3.4. Denel İşlemler ve Verilerin Toplanması ...................................................... 59 3.4.1. Program Tasarısı Hazırlama Aşaması ................................................. 59 3.4.2. Denel İşlem Aşaması ........................................................................... 61 3.5. Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi ......................................................... 64 4. BULGULAR VE TARTIŞMA .............................................................................. 67 4.1. Birinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ............................................................ 67 4.1.1 Bilgi Basamağı Öğrenme Düzeylerine İlişkin Bulgular........................... 68 4.1.2. Kavrama Basamağı Öğrenme Düzeylerine İlişkin Bulgular .................. 70 4.1.3 Uygulama Basamağı Öğrenme Düzeylerine İlişkin Bulgular ................. 71 ix 4.1.4 Analiz Basamağı Öğrenme Düzeylerine İlişkin Bulgular........................ 72 4.1.5 Değerlendirme Basamağı Öğrenme Düzeylerine İlişkin Bulgular .......... 74 4.2. İkinci Alt Probleme İlişkin Bulgular .............................................................. 76 4.3. Üçüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular .......................................................... 79 4.4. Dördüncü Alt Probleme İlişkin Bulgular ....................................................... 82 4.5. Beşinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ........................................................... 84 4.6. Altıncı Alt Probleme İlişkin Bulgular ............................................................ 88 4.6.1. VDÖ’nün Uygulanmasına İlişkin Öğrenci Görüşleri .............................. 89 4.6.2. VDÖ’nün Uygulanmasına İlişkin Öğretim Elemanı Görüşleri ................ 94 4.6.2.1. Programın Yapısına İlişkin Görüşler ............................................. 94 4.6.2.2. VDÖ Etkinliklerinin Niteliğine İlişkin Görüşler ................................ 96 4. 7. Yedinci Alt Probleme İlişkin Bulgular ......................................................... 99 4.7.1. VDÖ’nün Bilişsel Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Görüşler ................................................................................................ 99 4.7.1.1 VDÖ’nün Bilişsel Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Öğrenci Görüşleri .................................................................................... 100 4.7.1.2 VDÖ’nün Bilişsel Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Öğretim Elemanı Görüşleri ...................................................................... 102 4.7.2 VDÖ’nün Duyuşsal Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Görüşler .............................................................................................. 104 4.7.2.1. VDÖ’nün Duyuşsal Özellikleri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Öğrenci Görüşleri .................................................................................... 104 4.7.2.2. VDÖ’nün Duyuşsal Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Öğretim Elemanı Görüşleri ...................................................................... 107 4.7.3 VDÖ’nün Sosyal Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Görüşler ................................................................................................................ 108 4.7.3.1. VDÖ’nün Öğrencilere Sosyal Becerileri Kazandırmadaki Katkısına İlişkin Öğrenci Görüşleri ........................................................................... 109 4.7.3.2. VDÖ’nün Öğrencilere Sosyal Becerileri Kazandırmadaki Etkililiğine İlişkin Öğretim Elemanı Görüşleri ............................................................ 112 4.8. Nicel ve Nitel Verilerin Bütünleştirilmiş Tartışması .................................... 114 4.8.1 VDÖ Programının Öğrencilerin Bilişsel Becerilerine Katkısı ................ 115 4.8.2 VDÖ Programının Öğrencilerin Duyuşsal Özelliklerine Katkısı ........... 118 4.8.3 VDÖ Programının Öğrencilerin Sosyal Becerilerine Katkısı ................ 120 4.8.4 Vak’aya Dayalı Öğretim Programının Yapısı ve VDÖ Etkinliklerinin Niteliği ................................................................................................. 121 5. SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................... 124 5.1. Sonuçlar.................................................................................................... 124 5.2. Öneriler ..................................................................................................... 126 5.2.1. Uygulamaya Dönük Öneriler .............................................................. 126 5.2.2. Yeni Yapılacak Araştırmalara Dönük Öneriler .................................... 127 KAYNAKÇA ......................................................................................................... 129 EKLER DİZİNİ ..................................................................................................... 136 EK 1. BELİRTKE TABLOSU ................................................................................ 137 EK 2. ERİŞİ TESTİ KLASİK SORULAR CEVAP ANAHTARI .............................. 138 EK 3. 65 SORULUK DENEMELİK TEST MADDE ANALİZİ SONUÇLARI .......... 149 EK 4. ERİŞİ TESTİ .............................................................................................. 150 x